Page 1090 - Całość pdf + okładka

boisku szkolnym, powinno ono znajdować się w obszarze nasłonecznionym, nie osłoniętym
drzewami czy budynkami.
Następnie rysują co najmniej 15 okręgów współśrodkowych zachowując jednakową odległość
między nimi, np. 10 - 15cm. Pierwszy okrąg może mieć ok. 50 cm. Okręgi powinny być
trwałe (można narysować je farbą, wysypać kamykami), ponieważ obserwacje prowadzone
będą cztery razy w ciągu roku.
W środku okręgów umieszczają na stałe gnomon prostopadle do podłoża.

2. Wyznaczenie kierunku północy, południka miejscowego za pomocą gnomonu.

Sposób pierwszy:
W dniu 23 września lub najbliższym słonecznym uczniowie w godzinach, np. 11.30 – 12.30
pod opieką nauczyciela udają się na boisko szkolne i dokonują obserwacji długości cienia
gnomonu w celu wychwycenia najkrótszego cienia. W trakcie obserwacji rysują cienie co
kilkanaście minut. Najkrótszy z zaobserwowanych cieni wskazuje kierunek północy.
Przedłużenie tej linii jest południkiem miejscowym. Można zaznaczyć go na stałe na podłożu
i obliczyć jego wartość.

Sposób drugi (w sytuacji, gdy nie ma możliwości stałej obserwacji i uchwycenia najkrótszego
cienia):
W dniu 23 września lub najbliższym słonecznym uczniowie ok. godziny 10.00 pod opieką
nauczyciela udają się na boisko szkolne i rysują cień gnomonu, starając się uchwycić
moment, w którym cień dotyka najbliższego okręgu. Następnie mniej więcej co 15 min
dokonują obserwacji, aż cień ponownie dotknie tego samego okręgu (można zaznaczać
obserwowane cienie).
W celu wyznaczenia kierunku północy uczniowie dzielą na pół odległość między cieniami
sposobem matematycznym. Wyznaczony punkt łączą z gnomonem. Powstała linia wskazuje
kierunek północy.
Przedłużenie tej linii jest południkiem miejscowym. Można zaznaczyć go na stałe na podłożu
i obliczyć jego wartość.

3. Wyznaczenie miejsca wschodu i zachodu Słońca, południa słonecznego oraz wysokości
Słońca w południe. Odczytanie szerokości geograficznej miejscowości, w której znajduje
się szkoła.

W dniu 23 września lub najbliższym słonecznym uczniowie obserwują czas i miejsce
wschodu i zachodu Słońca. Zaznaczają na zewnętrznym okręgu kierunek wschodu i zachodu.
Uczniowie wyznaczają moment południa słonecznego. W tym celu obserwują cień gnomonu
i odczytują czas, w którym ten cień pokryje się z zaznaczonym wcześniej najkrótszym
cieniem.

Wykorzystując najkrótszy cień uczeń przy pomocy sznurka wyznacza kąt pod jakim padają
promienie słoneczne. W tym celu łączy koniec cienia z wierzchołkiem gnomonu.
Kątomierzem mierzy kąt między sznurkiem obrazującym promień Słońca a podłożem.